Nu de berichten dat alle economische seinen weer op lichtgroen staan de overhand krijgen, mogen we met enige voorzichtigheid terugblikken op de 7 magere jaren die we ‘de crisis van jaren ’10 van de 21e eeuw’ noemen. Een ding is zeker: het is ons niet ineens overkomen.
Deze crisis is niet nieuw, we hebben er in de afgelopen eeuwen al een paar gehad en hij volgt simpelweg een patroon. Tijdens mijn studie heb ik eens een onderzoek gedaan naar economische en maatschappelijke golfbewegingen. De belangrijkste – voor economen – is de cyclus van Nikolai Kondratieff. Deze Russische econoom beschrijft hoe grote veranderingen in de economie en de daaruit volgende maatschappelijke ontwikkelingen elkaar elke 40 tot 60 jaar opvolgen. Met als katalysatoren de grote basisinnovaties. De laatste 200 jaar onderscheiden we vier golven:
1. de uitvinding van de stoommachine,
2. de ontwikkeling van de spoorwegen en staalindustrie,
3. de opkomst van de chemie, olie en auto’s
4. tot computers en informatisering.
En dan nu de overgang naar de 5e golf: met ’the internet of things’, de ontwikkeling van de nano- en biotechnologie en robotisering. We hadden ook deze stagnatie natuurlijk kunnen zien aan komen, als we maar braaf alle signalen die we zagen en voelden wilden (h)erkennen. En we hadden kunnen luisteren naar wat de trendwatchers ons voorspelden. Dan had niemand geklaagd, hadden we onze wonden gelikt, excuses gemaakt voor onze hebzucht en onze verantwoordelijkheid genomen in plaats van de rest van de wereld en de omstandigheden de schuld te geven. We zouden ons hebben voorbereid.
Nee, beste mensen, het is ons niet overkomen. We kenden toch alleen maar meer? Slechts promotie, geen demotie? Slechts groei, geen krimp? Alleen maar meer zonder minder? Het ontbrak ons simpelweg aan het historisch besef dat niet alles een kant op gaat. Dat groei meerdere vormen kent. Dat alle ontwikkelingen cycli kennen. Dat die natuurlijk zijn. In alle lagen van het bestaan.
Waarom dan wantrouwde ik rond 2008 mijn gevoel over de economische en financiele gekte, terwijl alles in mij schreeuwde dat het allemaal niet klopte? Ik had er zelfs een artikel over geschreven in de krant. Waarom heb ik geen conclusies getrokken en zelf actie ondernomen? In ieder geval tijdig mijn beleggingen van de beurs gehaald. Of was de idiotie te groots om te mogen denken dat niet ik, maar de hele wereld gek was geworden? Blijkbaar. Ik moet aan een sprookje denken: ‘de nieuwe kleren van de keizer’. Op naar de volgende economische golf.